Ngũ Vận Lục Khí (五運六氣) và Dòng chảy Kinh Lạc [VI]
Ngũ Vận Lục Khí (五運六氣) và Dòng chảy Kinh Lạc
1. Giải thích cơ bản về Ngũ Vận Lục Khí
Ngũ Vận Lục Khí (五運六氣) là một lý thuyết trọng yếu trong y học cổ truyền Hàn Quốc, được dùng để giải thích và dự đoán các hiện tượng sinh lý và bệnh lý trong cơ thể con người.
Ngũ Vận (五運) mô tả sự chuyển hóa năng lượng tuần hoàn của mặt trời thông qua chu kỳ Ngũ Hành của Thiên Can, trong khi Lục Khí (六氣) đại diện cho biến đổi khí hậu của Trái Đất do ảnh hưởng của sự lên xuống của mặt trời, được phân thành sáu loại khí: Phong (風), Nhiệt (熱), Thử (暑), Thấp (濕), Táo (燥), và Hàn (寒).
Ngũ Vận (五運) có chu kỳ 10 năm, bắt đầu từ Giáp (甲), mỗi Thiên Can liên kết với một yếu tố Ngũ Hành và khía cạnh Âm Dương nhất định.
Lục Khí (六氣) được chia thành khí Âm tăng lên – Ôn (溫), Nhiệt (熱), Thấp (濕) – và khí Dương giảm xuống – Lương (凉), Hòa (和), Hàn (寒), Táo (燥).
2. Chẩn mạch Nhân Doanh - Thốn Khẩu (人迎寸口脈診) trong Hoàng Đế Nội Kinh
Hoàng Đế Nội Kinh (黃帝內經) mô tả phương pháp chẩn mạch Nhân Doanh (人迎) và Thốn Khẩu (寸口) để đánh giá trạng thái Âm Dương và chẩn đoán bệnh tật.
Mạch Nhân Doanh (人迎脈): Phản ánh tình trạng các kinh Túc Thiếu Dương (足少陽經), Túc Thái Dương (足太陽經), và Túc Dương Minh (足陽明經), chủ yếu biểu hiện khí Dương.
Mạch Thốn Khẩu (寸口脈): Phản ánh tình trạng các kinh Túc Quyết Âm (足厥陰經), Túc Thiếu Âm (足少陰經), và Túc Thái Âm (足太陰經), chủ yếu biểu hiện khí Âm.
Tỷ lệ cường độ giữa hai mạch và các đặc điểm như hư, thực, táo (躁),... được dùng để xác định vị trí và tính chất của bệnh, từ đó đề xuất nguyên tắc điều trị.
3. Dòng chảy của Ngũ Vận Lục Khí và Hoàng Đế Nội Kinh
Tuần hoàn khí (氣) của Ngũ Vận Lục Khí bắt đầu từ Quyết Âm (厥陰), đi qua Thiếu Âm (少陰), Thái Âm (太陰), Thiếu Dương (少陽), Thái Dương (太陽), Dương Minh (陽明), rồi trở lại Quyết Âm.
Dòng chảy này tương ứng với dòng khí bắt đầu từ kinh Túc Quyết Âm Can (足厥陰肝經) và kết nối với kinh Thủ Quyết Âm Tâm Bào (手厥陰心包經).
Phép chẩn mạch Nhân Doanh - Thốn Khẩu phản ánh tình trạng của sáu kinh, tương ứng chặt chẽ với tuần hoàn Lục Khí của Ngũ Vận Lục Khí.
Mạch Nhân Doanh thể hiện ba kinh Dương ở chân (足三陽經), mạch Thốn Khẩu thể hiện ba kinh Âm ở chân (足三陰經). Việc chẩn khí của sáu kinh qua mạch có ý nghĩa lớn trong việc lý giải các biến đổi sinh lý và bệnh lý.
4. Bảng tuần hoàn Ngũ Vận Lục Khí
Kinh lạc (經絡) là đường lưu thông khí huyết trong cơ thể. 12 kinh chính có dòng chảy tương tự như dòng tuần hoàn của Ngũ Vận Lục Khí.
Dòng chảy kinh lạc từ Túc Quyết Âm Can (足厥陰肝經) đến Thủ Quyết Âm Tâm Bào (手厥陰心包經) tương ứng với chu trình Quyết Âm → Thiếu Âm → Thái Âm → Thiếu Dương → Thái Dương → Dương Minh → trở lại Quyết Âm.
Bảng tuần hoàn Ngũ Vận Lục Khí biểu diễn trực quan dòng chảy này, thể hiện sự liên kết giữa kinh lạc với thời gian và luồng khí cụ thể. Điều này rất hữu ích trong lâm sàng, khi áp dụng khái niệm thời gian và không gian của Ngũ Vận Lục Khí vào châm cứu, cứu ngải và kê đơn thuốc.
댓글
댓글 쓰기